Theo tài liệu thì đó là ngôi nhà của bà Võ Thị Tuyết, một người dân ở huyện Nghĩa Hành (Quảng Ngãi), rất vinh dự khi mời cụ Huỳnh về nghỉ lại và làm việc.
Khi tôi tới thăm lần đầu, thì điều khiến tôi xúc cảm là khu vườn rất rộng của chủ nhà, trồng toàn cau. Những cây cau vươn lên trong nắng chiều, đẹp như một bản nhạc cổ điển. Khu vườn rất rộng, còn nhà lưu niệm lợp bằng tranh lại rất bé nhỏ. Theo tôi biết, thì những ngày đầu kháng chiến ấy, những nơi được dùng làm trụ sở, những nơi được đặt cho cơ quan các cấp của chính quyền kháng chiến làm việc, kể cả những nơi bộ đội thường đóng quân, đều là những ngôi nhà khá khang trang của những nhà giàu yêu nước. Lúc ấy, không ai gọi là phú nông hay địa chủ với những người chủ nhà giàu lòng yêu nước chống Pháp và tinh thần nghĩa hiệp. Họ đều tự nguyện hiến nhà mình để các cấp chính phủ kháng chiến làm trụ sở.
Ngôi nhà của bà Võ Thị Tuyết, nơi chính quyền kháng chiến chọn để mời cụ Huỳnh ở và làm việc, là một ngôi nhà chắc chắn là không nhỏ bé hay xuề xòa. Đó là ngôi nhà ba gian hai chái theo kiểu cũ, cùng với khu vườn rộng lớn của một gia đình không nghèo. Đây là nhà dân mà cụ Huỳnh được chính quyền mượn cho cụ đặt trụ sở làm việc và nghỉ ngơi, không phải là nhà cụ Huỳnh. Vì vậy, khi trùng tu ngôi nhà để thành nhà lưu niệm cụ Huỳnh Thúc Kháng, cần đặc biệt chú ý tới đặc điểm này. Không phải nhà cụ Huỳnh, cũng không phải trụ sở của chính quyền, đó là nhà dân yêu nước mà chính quyền mượn cho cụ Huỳnh ở và làm việc. Như thế, khi muốn biến nó thành nhà lưu niệm, phải hỏi ý kiến gia đình. Nếu gia đình vui vẻ tán thành thì phải hỏi xem ngày cụ Huỳnh ở trong mấy tháng cuối đời, ngôi nhà ấy như thế nào. Tôi đã hỏi anh cháu nội của gia đình, thì anh nói: anh nghe kể ngôi nhà hồi xưa là nhà ba gian hai chái khang trang. Không phải hình vóc hơi lúm thúm của ngôi nhà lưu niệm bây giờ. Ngôi nhà nhỏ lợp tranh hiện tại đã xuống cấp khá nghiêm trọng. Tranh lợp, tuổi thọ tối đa chỉ 15 năm, thì nhà xuống cấp là đương nhiên. Cụ Huỳnh sinh thời không chọn ngôi nhà ấy làm chỗ ở, dù ở tạm. Đó là chính quyền chọn và nhà dân cung kính rước cụ vào ở, như một thượng khách của gia đình.
Bây giờ, khi “nhà lưu niệm cũ” xuống cấp, thì cần phải trùng tu. Nhưng trùng tu không phải theo hình vóc ngôi nhà lợp tranh, không đúng với nguyên bản, như hiện có. Mà phải xây dựng lại ngôi nhà “ba gian hai chái” với cột gỗ tốt, lợp ngói âm dương, vách làm bằng đá ong, như ngôi nhà truyền thống của một gia đình không nghèo thời xa xưa.
Với lòng kính yêu sâu sắc cụ Huỳnh Thúc Kháng - một nhà yêu nước vĩ đại, một người mà Bác Hồ đã vô cùng tin tưởng khi giao trọng trách quyền Chủ tịch nước lúc Bác phải sang Pháp đàm phán, tôi nghĩ chính quyền tỉnh Quảng Ngãi và huyện Nghĩa Hành nên mời gọi sự đóng góp của xã hội, của người dân, khi xây dựng lại ngôi nhà cho thật đúng nguyên mẫu ngày trước. Chỉ cần có văn bản chính thức và lời kêu gọi, tôi tin, có nhiều người quê Quảng Ngãi và không phải Quảng Ngãi, sẽ hưởng ứng rất nhiệt thành.
Cụ Huỳnh Thúc Kháng là một vĩ nhân. Xin hãy nghe lại lời cụ Huỳnh nhận xét về cụ Hồ, ta sẽ hiểu: “Ông Hồ không phải như nhiều người khác mượn hai tiếng cách mạng để rồi làm giàu hoặc làm quan to như các ông tưởng đâu. Ông Hồ không đồng xu dính túi. Nói về bằng cấp thì ông Hồ không là tiến sĩ, phó bảng gì cả. Nhưng nói về tri thức và sự nghiệp cách mạng thì chắc chắn lớp chúng ta cũng như lớp trước chúng ta không ai bằng kịp. Sự hiểu biết của ông Hồ rất xa, rất rộng, chẳng những việc trong nước mà cả việc thế giới nữa. Nước này tương lai sẽ đi về đâu? Nước kia rồi đây sẽ thế nào? Ông nói rất rành rọt, mạch lạc, nghe không chán''.
Đó là lời nhận xét về một vĩ nhân của một vĩ nhân có nhân cách sáng ngời.
Cả hai người, cụ Hồ và cụ Huỳnh, đều là hai ngôi sao sáng rực trên bầu trời nước Việt.
Bình luận (0)