Bên lề Quốc hội, đại biểu Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM), Ủy viên Ủy ban Tư pháp của Quốc hội, người đã có những tranh luận gây chú ý gần đây xung quanh các vụ án gây xôn xao dư luận, đã có trao đổi nhanh với báo chí.
Liên quan đến những tranh luận gần đây về ngành tư pháp, chuyện quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao vẫn khiến dư luận băn khoăn, như trong vụ Hồ Duy Hải, nói lên điều gì, thưa ông?
- Đại biểu Trương Trọng Nghĩa: Theo luật định, bản án hình sự phúc thẩm có hiệu lực thi hành ngay. Tuy nhiên, ở đa số các quốc gia, trong đó có Việt Nam, pháp luật tố tụng luôn dành cho các bị cáo hay đương sự quyền kiến nghị xem xét lại bản án phúc thẩm bằng thủ tục giám đốc thẩm.
Giám đốc thẩm là xét lại bản án, quyết định của tòa án đã có hiệu lực pháp luật, nhưng bị kháng nghị, vì phát hiện có vi phạm pháp luật nghiêm trọng trong thủ tục tố tụng, có sai lầm nghiêm trọng trong áp dụng pháp luật giải quyết vụ án hoặc kết luận trong bản án, quyết định của tòa án không phù hợp với những tình tiết khách quan của vụ án.
Giám đốc thẩm là cơ hội cuối cùng của bị cáo, đương sự, khi cho rằng bản án phúc thẩm bất hợp lý, trái pháp luật, gây thiệt hại cho họ.
Theo tôi, nếu việc xét xử sơ thẩm, phúc thẩm làm tốt, thì đơn đề nghị giám đốc thẩm sẽ giảm bớt. Tuy nhiên, số lượng đơn này lại tăng lên trong các năm qua, gây áp lực cho việc xét đơn và xét xử giám đốc thẩm của tòa cấp trên, tỷ lệ giải quyết đơn chưa đạt chỉ tiêu do Quốc hội đề ra.
Về chất lượng, trên nguyên tắc, bản án giám đốc thẩm phải là một sản phẩm thể hiện được tinh hoa trí tuệ, công minh, khách quan, có sức thuyết phục cao.
Vừa qua, một số bản án giám đốc thẩm hình sự, chẳng những các bị cáo, đương sự, mà cả các đại biểu Quốc hội cũng không đồng tình, gây bức xúc trong dư luận, như vụ án trộm cây gỗ trắc chết khô ở Gia Lai và vụ Hồ Duy Hải. Thậm chí, có 2 đoàn đại biểu Quốc hội gửi văn bản chính thức về một số vụ giám đốc thẩm. Tôi nghĩ, TAND tối cao cần quan tâm nhiều hơn đến công tác này.
|
ĐBQH Trương Trọng Nghĩa (TP.HCM) tranh luận với ĐBQH Phạm Hồng Phong (Hậu Giang) tại quốc hội vào chiều 13.6.2020 |
Đây có phải hiện tượng cá biệt, do dư luận quá quan tâm đến một số vụ án hình sự điển hình, mà chưa nhìn bao quát toàn diện ngành tòa án?
Trên thực tế, không phải chỉ có án hình sự gây chú ý, mà ở án dân sự, tình hình đáng lo ngại hơn, vì nhiều bản án dân sự sơ và phúc thẩm có biểu hiện tùy tiện, trái hoặc bỏ qua các quy định pháp luật, trong khi yêu cầu cao nhất đối với thẩm phán là “độc lập và chỉ tuân theo pháp luật”.
Đơn cử vụ án ly hôn của hai vợ chồng ông bà chủ Trung Nguyên - một vụ án dân sự điển hình, thu hút sự quan tâm lớn của xã hội, nhất là tầng lớp doanh nhân.
Sau khi xử sơ thẩm, Viện trưởng Viện KSND TP.HCM đã có kháng nghị phúc thẩm, chỉ ra nhiều sai phạm nghiêm trọng của bản án sơ thẩm, nhưng tòa phúc thẩm không sửa chữa những sai phạm đó và đã y án sơ thẩm đối với những nội dung quan trọng nhất, và tới đây sẽ diễn ra phiên giám đốc thẩm.
Thậm chí, có vụ, giám đốc thẩm đã hủy án sơ, phúc thẩm, chỉ rõ những sai phạm và yêu cầu khắc phục khi xét xử sơ thẩm lại, nhưng thẩm phán cấp dưới vẫn giữ nguyên quan điểm, lặp lại sai lầm khi xét xử sơ thẩm lại.
Tôi cho rằng, việc xét đơn kiến nghị giám đốc thẩm và xét xử giám đốc thẩm cần được tiến hành khẩn trương hơn, chuẩn mực hơn, với những phân tích, lập luận có sức thuyết phục cao hơn, để sửa chữa, khắc phục những sai phạm của bản án sơ, phúc thẩm bị kháng nghị.
Trước tình hình xét xử phúc thẩm dân sự có xu hướng tùy tiện, chất lượng không cao, khiến cho nhu cầu xử lý đơn kiến nghị và xét xử giám đốc thẩm đang tăng nhanh, tôi cho rằng vai trò xét xử giám đốc thẩm trong tố tụng dân sự ngày càng quan trọng.
|
Các khoản tiền “khủng” trong vụ ly hôn của vợ chồng “Vua cà phê” Trung Nguyên - Video tư liệu |
Ông cho rằng vấn đề lớn nhất của 2 bản án sơ thẩm và phúc thẩm vụ ly hôn trên là gì?
Sau bản án phúc thẩm, Viện trưởng VKSND tối cao đã lại kháng nghị giám đốc thẩm. Kiến nghị giám đốc thẩm chỉ ra nhiều sai phạm nghiêm trọng, và tôi cho rằng, tính nghiêm trọng của các sai phạm trong vụ án này đã gây ra nhiều hoang mang, lo lắng trong cộng đồng doanh nhân, nhất là những cặp vợ chồng đang cùng là cổ đông của các công ty lớn.
Ví dụ, kiến nghị giám đốc thẩm khẳng định chứng thư thẩm định giá đã hết hiệu lực 6 tháng, nhưng Tòa phúc thẩm vẫn căn cứ vào các chứng thư đó mà không định giá lại, là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng. Vi phạm này tạo ra sự bất công rất lớn đối với người vợ, là cổ đông bị buộc phải để lại toàn bộ cổ phần của mình lại cho người chồng, để người chồng một mình sở hữu toàn bộ tập đoàn.
Hay là, khi quyết định chia tài sản chung của hai vợ chồng, tòa chia cho người vợ một số bất động sản và tiền tài khoản ngân hàng do người khác đứng tên, nhưng tòa lại không triệu tập những người ấy, mà không kiểm tra xem tài sản là của ai và tài sản đó có còn không? Kiến nghị giám đốc thẩm xem đây là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.
Ví dụ khác là việc tòa sơ và phúc thẩm chia toàn bộ cổ phần, phần vốn góp cho ông Vũ, buộc bà Thảo nhận bằng giá trị và rời khỏi tập đoàn. Kiến nghị giám đốc thẩm cho rằng quyết định này là không đúng, không bảo đảm quyền lợi của bà Thảo về quyền được kinh doanh theo quy định của pháp luật. Kiến nghị giám đốc thẩm cũng không chấp nhận việc chia cho người chồng nhiều hơn người vợ 20% tài sản.
Những sai phạm mà kiến nghị giám đốc thẩm chỉ ra trên đây chẳng những tước đoạt quyền kinh doanh chính đáng của người vợ, là một doanh nhân và cổ đông lớn, mà có thể gây thiệt hại hàng ngàn tỉ đồng cho người vợ, là người chịu trách nhiệm nuôi dạy 4 đứa con theo quyết định của tòa.
Những vụ án đình đám như đã đề cập ở trên gây tác động đến xã hội như thế nào? Việc đánh giá ngành tòa án dựa trên các vụ án gây xôn xao dư luận liệu có đủ khách quan, thưa ông?
Đất nước ta đang xây dựng kinh tế thị trường, khuyến khích kinh tế tư nhân phát triển. Nền kinh tế nước ta đã tăng trưởng mạnh trong nhiều năm qua, tầng lớp doanh nhân trung bình và “đại gia” tăng lên đáng kể. Không ít người sở hữu tài sản hàng chục ngàn tỉ, hay nắm giữ các các tập đoàn kinh tế lớn hàng trăm ngàn tỉ, với hàng vạn cổ đông lớn, nhỏ, trong và ngoài nước.
Không chỉ các vụ xét xử tranh chấp về kinh doanh, thương mại mà các vụ án dân sự như thừa kế, ly hôn liên quan đến họ chẳng những tác động trực tiếp đến quan hệ gia đình, thân tộc, đến tình cảm, danh dự, mà còn có thể gây thiệt hại không nhỏ về uy tín, về thương hiệu, ảnh hưởng các lợi ích vật chất, tài sản rất lớn.
Các ủy ban hay hội đồng thẩm phán khi xét xử giám đốc thẩm phải hết sức công minh, trí tuệ và khách quan để sửa chữa những sai phạm, thiếu sót của bản án sơ, phúc thẩm, từ đó có những bản án giám đốc thẩm có sức thuyết phục cao, làm mẫu mực cho các tòa án cấp dưới, tạo được sự “tâm phục, khẩu phục” của đương sự và công luận xã hội.
Xin cảm ơn ông!
Bình luận (0)