Việc làm xanh: Giấc mơ vườn rừng và lý tưởng sống vì nền nông nghiệp sạch

Việc làm xanh (green jobs) theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) là những công việc giúp bảo vệ môi trường, giảm tiêu thụ tài nguyên, phát thải và ô nhiễm. Các lĩnh vực xuất hiện nhiều công việc xanh có thể kể đến như nông nghiệp hữu cơ, năng lượng tái tạo, quản lý chất thải, tái chế…

Dù mới nổi ở nước ta chừng một thập niên trở lại đây, nhưng việc làm xanh đã được quan tâm từ những năm 1970 khi các phong trào bảo vệ môi trường lan tỏa.

Đầu thế kỷ 21, ILO và Chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc (UNEP) đã đưa việc làm xanh thành chiến lược trong phát triển bền vững và công bằng xã hội. ILO cũng dự báo chuyển đổi xanh có thể tạo thêm 24 triệu việc làm mới trên toàn cầu.

Khởi xướng mô hình vườn thuốc nam

Tốt nghiệp chuyên ngành hóa dược ở Trường đại học Cần Thơ, anh Võ Quốc Lập (32 tuổi, quê Đồng Tháp) có 10 năm theo đuổi công việc phát triển vườn rừng (mô hình mà các loại cây trồng, cây ăn quả, rau củ và cây lấy gỗ cùng sinh trưởng hài hòa). Hiện anh chuyên tư vấn, xây dựng và vận hành các khu vườn rừng thảo dược.

Năm 2014, khi còn ngồi trên ghế nhà trường, anh Lập với vai trò là trưởng nhóm, cùng nhóm bạn xây dựng 2 vườn thuốc nam rộng 3.500 m² trong khuôn viên Trường đại học Cần Thơ.

ẢNH: NVCC

Các khu vườn này bảo tồn hơn 120 loài dược liệu và cung cấp hơn 2 tấn thuốc/năm cho nhiều tổ chức từ thiện ở địa phương. Điều đáng nói là thời điểm duy trì vườn, anh Lập không dùng phân bón hóa học, thuốc trừ sâu hay bất kỳ thuốc diệt cỏ nào.

Sau 2 năm, mô hình vườn thuốc nam vươn ra nhiều tỉnh khác ở miền Tây như Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang, Cần Thơ.

Đặc biệt, ở An Giang, năm 2016, anh xây dựng một vườn thuốc nam rộng 3.500 m², tập trung trồng các loài dược liệu chủ lực như trôm, ké đầu ngựa, dừa cạn, xuyên tâm liên, kim tiền thảo, râu mèo… để bào chế thuốc nam dạng viên.

Năm 2017, anh tiếp tục phát triển thêm một vườn dược liệu dưới tán vườn cây ăn quả, kết hợp hệ thống tưới hiện đại trên diện tích 7.000 m².

Từ năm 2014, Lập đã quản lý và mở rộng các vườn thuốc nam với tổng diện tích hơn 5 ha, cung cấp nguyên liệu dược liệu sạch, miễn phí, tiết kiệm chi phí y tế và góp phần không nhỏ cho việc bảo tồn cây thuốc quý ở khu vực miền Tây.

Nhìn lại hành trình của mình và mối duyên với nghề, anh Lập trầm ngâm: "Thời sinh viên, làm vườn thuốc nam, tôi đã thấy thích và mê các phương pháp hữu cơ rồi. Tôi còn nhớ như in một lần, có đoàn của một công ty vào trường để tìm hiểu, tham quan. Vị giám đốc tình cờ tới vườn thuốc nam của tôi, ông thắc mắc vì sao những cây đậu mà tôi trồng không có sâu. Ông ấy đã mời tôi làm cố vấn cho trang trại hữu cơ của công ty. Sau khi tốt nghiệp, từ năm 2018 đến 2020 tôi về làm quản lý trang trại của ông ấy".

ẢNH: NVCC

Theo anh Lập, quãng thời gian làm quản lý trang trại này là cơ hội quý giá cho anh thực hành canh tác vườn rừng theo các tiêu chuẩn hữu cơ quốc tế như USDA (Mỹ), EU (Liên minh châu Âu) cũng như TCVN (Tiêu chuẩn Việt Nam).

Anh đã tập trung nghiên cứu khả năng thích nghi của hàng chục loài dược liệu và phát triển các loài cây chủ lực như nha đam, đu đủ, khổ qua rừng, thổ cao ly sâm, chuối hột rừng, kim ngân hoa.

Anh cũng từng có một giai đoạn mới đầy thử thách trong nghề nghiệp khi quản lý một trang trại có diện tích 12 ha với mô hình canh tác nông lâm kết hợp trên đất đồi dốc tại Lâm Đồng và một trang trại 20 ha ở Bình Thuận.

Tại đây, anh Lập dành tâm huyết nghiên cứu sự thích nghi của các loài cây ăn quả, dược liệu và cây gỗ quý dưới tán rừng.

Đi tiếp vì thấy công việc có ích

Hiện tại, công việc hằng ngày của anh Lập xoay quanh việc thiết kế, tư vấn, xây dựng và vận hành các khu vườn rừng thảo dược từ quy mô nhỏ đến lớn. Anh thường xuyên hướng dẫn kỹ sư chăm sóc vườn và khảo sát dự án, đặc biệt tại những vùng có nhu cầu chuyển đổi sang canh tác hữu cơ.

Khi nhắc về kỷ niệm trong 10 năm gắn bó với nghề, anh Lập nhớ ngay câu chuyện trồng cỏ: "Ngày còn quản lý trang trại, một trong những việc đầu tiên tôi làm là đi trồng cỏ. Nông dân nhìn thấy liền nghĩ mình khùng, vì ai cũng nhổ cỏ, diệt cỏ, còn tôi lại trồng. Nhưng rồi sau một thời gian, họ thấy hiệu quả. Tôi cũng hướng dẫn bà con quy trình hữu cơ, giải thích sự quan trọng của đa dạng sinh học. Họ làm theo, thấy đất tốt hơn và từ đó không chỉ bỏ thuốc diệt cỏ mà còn đem cỏ đi trồng chỗ khác nữa".

Với anh Lập, làm vườn thuận tự nhiên không chỉ đơn thuần là một nghề nghiệp trong cuộc sống mà bất cứ ai cũng đều có thể chọn và gắn bó, nó còn là một động lực và lý tưởng sống.

Và điều quan trọng giúp anh bước tiếp hành trình chính là mỗi ngày trôi qua, anh thấy công việc của mình có ích.

"Tôi đã trồng thêm nhiều cây, giúp môi trường xanh sạch hơn và góp phần bảo tồn đa dạng sinh học. Thực hành và đào tạo tri thức vườn rừng, tôi mong muốn có thể lan tỏa cảm hứng, kết nối con người với thiên nhiên. Khi một ai đó biết cách trồng cây, họ sẽ sống chậm hơn, kiên nhẫn hơn, học được cách quan sát tự nhiên và cả chính bản thân họ.

Trồng cây tạo ra thực phẩm, dược phẩm, gỗ và đáp ứng nhu cầu vật chất của con người. Nhưng ở khía cạnh sâu hơn, trồng cây còn giúp tăng cường giá trị tinh thần và sức mạnh nội tâm của chúng ta. Đây là giá trị không thể nào cân đo đong đếm được", anh Lập chia sẻ.

ẢNH: NVCC

Nói thêm về lợi ích thiết thực mà vườn rừng mang lại cho nông dân, anh Lập nêu ví dụ: "Nếu vườn cà phê được canh tác hữu cơ thì cây sẽ chống chịu tốt hơn với biến đổi khí hậu, có năng suất cao hơn. Từ đó, đời sống bà con cũng cải thiện, không còn lo ăn phải thực phẩm kém an toàn nữa".

Nhìn nhận thị trường lao động hiện nay, anh Lập cho rằng nông nghiệp hữu cơ còn kén người theo đuổi, tuy nhiên, phát triển bền vững là một xu thế cốt lõi của nhân loại và nếu người trẻ đam mê ngành này, hãy tự tin bước tiếp.

"Thu nhập của tôi hiện tại ổn định, tất nhiên giai đoạn đầu sau khi ra trường thì ai cũng khó khăn cả. Nhưng quan trọng là tôi hiểu rõ đam mê và năng lực bản thân", anh Lập chắc mẩm.

Tạo đà cho nông nghiệp hữu cơ

Theo anh Lập, nước ta có rất nhiều tiềm năng về lương thực, thực phẩm và dược liệu, đặc biệt là các loại quý như sâm, đinh lăng.

Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế ở khâu chính sách, quy trình chế biến, tạo đầu ra và truyền thông cho sản phẩm.

ẢNH: NVCC

Anh Lập cho rằng nhà nước cần đẩy mạnh các chính sách hỗ trợ nông nghiệp hữu cơ, tập trung vào việc kết nối, nâng cao khả năng chế biến và cải thiện chất lượng sản phẩm, giúp doanh nghiệp có đà phát triển vững chắc hơn.