Năm 2023, BlackPink - nhóm nhạc Hàn Quốc nổi tiếng tới Việt Nam. BlackPink không chỉ đơn thuần là một nhóm nhạc nữ được nhiều người hâm mộ, mà còn là biểu tượng sống động của năng lực sáng tạo vô tận. Thông qua kết hợp âm nhạc, thời trang và nghệ thuật, họ tạo nên giá trị độc đáo và truyền cảm hứng mãnh liệt đến hàng triệu người.

Bằng sự sáng tạo đó, BlackPink đã có những nguồn thu nhập khổng lồ và số lượng khách hàng, người hâm mộ lớn trên toàn thế giới. Nhóm nhạc có số lượng người theo dõi lên đến hơn 54 triệu người. Chỉ trong 2 ngày lưu diễn tại Việt Nam, 4 cô gái đã có tổng doanh thu khoảng 335 tỉ đồng. Để hiểu mức độ "khủng" của con số này hãy liên tưởng tới việc bộ phim ăn khách bậc nhất Nhà bà Nữ của Trấn Thành phải mất tới 11 tuần công chiếu mới thu về 475 tỉ.

Đằng sau 2 sự kiện buổi diễn của BlackPink và thành công của Nhà bà Nữ ẩn chứa một triết lý quan trọng cho tương lai và hiện tại. Thế giới chúng ta đang sống được chia làm 2 nhóm người: "đấng kiến tạo" (Creator) và "thánh tiêu dùng" (King of Consumer). Trong cuộc sống, "thánh tiêu dùng" có cảm xúc và suy nghĩ rằng họ đang làm chủ thế giới. Thực chất, "thánh tiêu dùng" chỉ là những người đi sau, hạnh phúc khi tiêu dùng - bỏ tiền túi cho "đấng kiến tạo" để có một danh vọng bề mặt như đề cập ở trên.

Chúng ta có thể thấy rất nhiều cấp độ "đấng kiến tạo" trong và ngoài nước. Họ đều có chung triết lý, đó là đổi mới và kiến tạo những giá trị dẫn dắt, định hình tương lai. Chúng ta có thể thấy vô vàn ví dụ từ iPhone, Grab, Netflix trên thế giới và những cá nhân tại Việt Nam như các ca sĩ, blogger, và quan trọng nhất là các nhà sáng lập khởi nghiệp...

Bá Cường

Năm 2018, tôi nhận học bổng Mashav của Bộ Ngoại giao Israel để học tập trong 2 tuần về xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo. 4 giờ 30 sáng, bay từ biển vào hạ cánh xuống Tel Aviv, một cảm xúc mãnh liệt dâng lên trong tôi khi thấy tận mắt một cường quốc công nghệ được kiến tạo thành công trên cát và nước biển. Đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp và công nghệ là 3 cột trụ để người Israel kiến quốc.

Cũng tương tự như vậy, chúng ta nhìn qua các quốc gia phồn thịnh như Nhật Bản, Singapore, Thụy Sĩ… đều có chung những cột trụ cốt lõi như Israel. Tất cả đều là những quốc gia kiến tạo, dẫn dắt thế giới tiêu dùng những sản phẩm và dịch vụ của họ.

Tôi có được may mắn đồng hành với hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo Việt Nam từ năm 2012 với vai trò chuyên gia - giảng viên - cố vấn khởi nghiệp. Năm 2013, một mẫu hình kiến tạo mang sản phẩm Việt Nam ra thế giới chính là cà phê Trung Nguyên của anh Đặng Lê Nguyên Vũ. Tôi được mời làm diễn giả trong ngày hội Khát vọng Việt, sự kiện tôi chia sẻ bài nói chuyện cũng mang triết lý kiến tạo tới thế hệ trẻ Việt Nam.

Trong 10 năm qua, Việt Nam đã làm được nhiều việc quan trọng trong xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo với triết lý kiến tạo này. Chúng ta đã có lực lượng giảng viên, chuyên gia hùng hậu được đào tạo từ các quốc gia hàng đầu chuyên môn kiến tạo như Nhật, Mỹ, Phần Lan… Hệ sinh thái đã bén rễ chắc chắn trong các trường đại học và tại 63 tỉnh thành với các trung tâm khởi nghiệp. Quan trọng hơn nữa đã có các trung tâm dẫn dắt các tỉnh thành khác như Sihub, ITP tại TP.HCM, DNES tại Đà Nẵng, NIC, BK Holdings tại Hà Nội. Việt Nam đã có các sự kiện lớn tầm cỡ quốc gia kết nối quốc tế như Techfest.

Bên cạnh đó là kế hoạch phát triển các trung tâm khởi nghiệp vùng của 2 Bộ KH-ĐT và KH-CN. Thông qua các trung tâm, lực lượng chuyên gia và giảng viên, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam đã có những kết nối mạnh mẽ với các hệ sinh thái trên cả thế giới như Hàn Quốc, Mỹ, Israel…

Tất cả những yếu tố trên sau 10 năm đã tạo ra các startup thành công trong các lĩnh vực từ khởi nghiệp công nghệ cao tới khởi nghiệp kiến tạo doanh nghiệp truyền thống. Hệ sinh thái khởi nghiệp đã có nguồn vốn sáng lập hàng chục ngàn cá nhân tại mọi cấp độ, lĩnh vực trong cuộc sống. Đây chính là những hạt mầm cho khởi nghiệp trong tương lai. Cuối cùng là sự trưởng thành của chính hệ thống hỗ trợ khởi nghiệp của Chính phủ, các sở ban ngành. Các chuyên gia thúc đẩy hỗ trợ khởi nghiệp nhà nước đã trưởng thành và chuyên nghiệp hơn trong những năm gần đây với các chương trình đào tạo năng lực và các bài học từ thực tiễn hỗ trợ khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo.

Bá Cường

Duy Tân

Làm thế nào Việt Nam trở nên một quốc gia kiến tạo thay vì chỉ tiêu dùng của thế giới là mục tiêu quan trọng của hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam. Làm được điều đó đòi hỏi tạo ra một trục kiềng 3 chân quan trọng. Trục một là cần thúc đẩy sâu rộng trong mọi tầng lớp, cấp độ, ngành nghề tại Việt Nam về tinh thần kiến tạo. Trục thứ hai thúc đẩy những doanh nghiệp khởi nghiệp mạnh là động lực cho nền kinh tế Việt Nam. Cuối cùng trục thứ ba là khởi nghiệp kép 5.0 kết nối giữa chuyển đổi xanh và chuyển đổi số hướng tới phát triển tương lai bền vững tại Việt Nam.

Hiện tại, định nghĩa khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo là kiến tạo ra các doanh nghiệp đổi mới áp dụng công nghệ nhằm nhân rộng thông qua quá trình gọi vốn. Tuy nhiên, định nghĩa khởi nghiệp là doanh nghiệp là cách tiếp cận không phù hợp và quá sức với nhiều người. Chúng ta cần có một định nghĩa có phạm trù rộng hơn nhằm giúp cho toàn dân Việt Nam khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo.

Khởi nghiệp không chỉ đơn thuần là việc tạo nên một doanh nghiệp mới mà còn tham gia hỗ trợ những tâm huyết khởi nghiệp của người khác thông qua làm việc tại các doanh nghiệp và tổ chức. Vinfast trong tháng 8.2023 đã niêm yết thành công tại sàn Nasdaq (Mỹ). Rõ ràng, hàng chục ngàn cá nhân Việt Nam đã cùng nhau biến giấc mơ "đấng kiến tạo" thành hiện thực với anh Phạm Nhật Vượng ngay trên nước Mỹ. Tham gia cùng nhau cũng không nhất thiết là phải làm việc tại những công ty lớn như Vinfast. Mọi người dân Việt Nam đều có thể tham gia các doanh nghiệp từ siêu nhỏ cho tới doanh nghiệp bình thường trong xã hội để tham gia cuộc chơi kiến tạo.

Đậu Tiến Đạt

Tôi có quen một bạn trẻ khởi nghiệp với giấc mơ mang trà tía tô Hibiso nhỏ bé tới tất cả thị trường trên thế giới thông qua nhãn hiệu Antotea. Rõ ràng bất kỳ một người nông dân, sinh viên nào tham gia công ty nhỏ bé này cũng hoàn toàn tương tự với bất kỳ nhà sáng lập hoặc nhân viên tại công ty lớn như Vinfast. Tất cả cùng nhau kiến tạo và đồng kiến tạo giá trị cho thế giới.

Trái ngược với trục thứ nhất, trục thứ hai nhằm thúc đẩy những doanh nghiệp khởi nghiệp có tầm cỡ thông qua đổi mới sáng tạo, công nghệ và có khả năng nhân rộng. Thúc đẩy trục thứ hai đòi hỏi làm tốt đầu tư phát triển các startup khởi nghiệp đột phá thông qua cơ sở hạ tầng trang thiết bị, phòng thí nghiệm, nhân lực, vốn đầu tư hàng triệu hàng chục triệu USD…

Các doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ lớn trong cuộc chơi toàn cầu đòi hỏi những nguồn tài nguyên lớn và tập trung. Giải quyết bài toán này cần giải gấp 2 đầu bài quan trọng. Thứ nhất là luật pháp, chính sách và đầu tư tập trung các trung tâm xuất sắc về khởi nghiệp (Center of Entrepreneuship Excellences) - những quả đấm mạnh của Chính phủ về khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo.

Nhật Thịnh

Thứ hai, muốn có các doanh nghiệp khởi nghiệp mạnh tương tự như Vinfast, Việt Nam cần có chương trình hỗ trợ và thúc đẩy các doanh nghiệp lớn khởi nghiệp và đổi mới sáng tạo với tầm nhìn bắt buộc vươn ra khu vực và thế giới. Một sáng lập cá nhân trên thực tế có cơ hội rất nhỏ tạo ra doanh nghiệp định giá tỉ đô so với các doanh nghiệp có tiềm lực. Cách tiếp cận thú vị là có thể kết hợp startup cá nhân và các doanh nghiệp hiện hữu để tận dụng thế mạnh của cả hai bên.

Trục thứ ba hướng tới khởi nghiệp 5.0 tích hợp chuyển đổi số và xanh - sạch - bền vững - tuần hoàn - cộng đồng. Đây chính là định hướng phát triển lâu dài và bền vững của toàn bộ hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam.

Mỹ Quyên

Trục thứ ba này cần định vị song hành với toàn bộ chuỗi giáo dục từ cấp 1 - 2 - 3 đến đại học và sau đại học. Trục này hướng tới kiến tạo song song 3 đối tượng quan trọng cho Việt Nam tương lai bao gồm công dân xanh, người lao động xanh và doanh nghiệp xanh. Ba đối tượng xanh này là động lực quan trọng kiến tạo Việt Nam xanh, hùng cường và thịnh vượng - mục tiêu chính của Việt Nam trong những thập niên tới.

Trục khởi nghiệp 5.0 này sẽ bao gồm hệ sinh thái đào tạo phát triển năng lực xanh từ cấp 1 cho tới đại học bao gồm những môn tích hợp như STEAM, kỹ năng xanh, công nghệ xanh, tâm thế xanh, tri thức xanh. Nội hàm của các đối tượng này chính là đồng kiến tạo và đồng tiêu dùng những sản phẩm xanh, giá trị xanh bền vững không chỉ cho Việt Nam mà còn cho toàn thế giới dựa trên sáng tạo, khởi nghiệp và công nghệ.

Mạnh Cường

Trong đêm thơ nhạc kịch Lưu Quang Vũ Gió và tình yêu thổi trên đất nước tôi diễn ra tối 16.8.2023 tại Nhà hát lớn Hà Nội, có một trích đoạn ghi âm Lưu Quang Vũ trả lời phỏng vấn Đài Tiếng nói Việt Nam vào năm 1987 về vở kịch Chết cho điều chưa có của ông vừa được gia đình tác giả công bố. Trong đoạn ghi âm ngắn, Lưu Quang Vũ nói về thông điệp mà ông gửi gắm tới khán giả trong vở kịch: "Những người đang sống ngày hôm nay phải làm thế nào tạo dựng cuộc sống của mình, làm thế nào để xứng đáng với mơ ước của những người đã hy sinh. Những người đã hy sinh họ tin tưởng vào tương lai, tin tưởng vào chúng ta...".

Tôi muốn sử dụng ý nghĩa của lời nhắn gửi để cổ vũ, thúc đẩy toàn thể dân tộc Việt Nam chúng ta đồng lòng khởi nghiệp với tâm thế xanh hướng tới kiến tạo và đồng kiến tạo giá trị để Việt Nam là một quốc gia kiến tạo thay vì chỉ là một quốc gia tiêu dùng những sản phẩm do quốc gia khác, do thế giới kiến tạo. Nhà nhà khởi nghiệp, người người khởi nghiệp tùy vào nguồn lực, vị trí và ước muốn của mình.