Việt Nam sẽ là trung tâm nông nghiệp châu Á?

Dẫn câu chuyện của một công ty nông nghiệp nước ngoài đang đầu tư tại VN là Công ty TNHH Olam VN, có nhà máy lớn chuyên sản xuất xuất khẩu hồ tiêu, Nikkei Asian Review cho rằng Olam hiện đang xuất khẩu tiêu VN đến 67 quốc gia trên thế giới, công ty chọn VN để xây dựng cơ sở phát triển ở châu Á do trình độ lao động nơi đây (VN) cao, việc thuê nhân công sẽ thúc đẩy công nghệ phát triển, nâng cao năng suất lao động.

Thậm chí, với mặt hàng hồ tiêu, bài báo cho rằng năng suất hồ tiêu tại VN có thể đạt 3,5 - 5 tấn/ha, vượt xa cả Ấn Độ và Indonesia, những vùng hiện có năng suất hồ tiêu đạt bình quân 0,5 - 1,5 tấn/ha.

Ông Đỗ Hà Nam, Chủ tịch Hiệp hội Hồ tiêu VN, hoàn toàn đồng ý với nhận định trên và bổ sung, số liệu của Nikkei lấy trung bình cả vùng, chứ thực tế, nhiều huyện khu vực vùng tiêu nguyên liệu của VN đang có năng suất từ 5 - 10 tấn/ha, vượt rất xa các nước trong khu vực châu Á. Ngoài tiêu, hiện rất nhiều nông sản Việt như cà phê, trái cây có năng suất vượt trội các nước trong châu lục.

Ông Nam phân tích VN đã thuộc nhóm 15 quốc gia xuất khẩu nông sản lớn của thế giới. Lợi thế của VN là sau tiêu, cà phê, điều, gạo, cao su thì nay là trái cây. Cách đây 5 năm, nhiều loại trái cây Việt như chanh dây, bơ, sầu riêng, thanh long chưa có tên trên bản đồ trái cây ngon toàn cầu nhưng nay được thị trường thế giới quan tâm và đánh giá tốt.

“Chúng ta trải qua thời gian dài với câu chuyện cung ứng trong nước hoặc xuất theo đường tiểu ngạch và luôn được mùa mất giá. Thế nhưng, theo tôi, tình hình nay đã khác. Sản lượng trồng trọt tăng, thị trường thế giới đã được mở rộng sang một số quốc gia phát triển như Mỹ, Úc… Sản phẩm nhiều nông sản Việt đang hướng đến thị trường toàn cầu, đó là điều không phủ nhận được và cũng là tín hiệu tích cực cho ngành nông sản Việt”, ông Nam khẳng định.

Ông Trần Thanh Hải, Phó chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty cổ phần Sở Giao dịch cà phê và hàng hóa Buôn Ma Thuột, đồng quan điểm: Rõ ràng VN là trung tâm của nhiều mặt hàng nông sản, cà phê robusta, hồ tiêu đứng đầu thế giới về xuất khẩu. Cao su, hạt điều, gạo cũng không kém cạnh. Nhiều nhóm hàng nông sản xuất khẩu tham gia câu lạc bộ tỉ đô.

“VN có 3 lợi thế quan trọng trong ngành nông nghiệp, đó là thiên nhiên ưu đãi cho những trái quả vùng nhiệt đới có vị thơm, ngọt đặc biệt mà các vùng như Nam Mỹ, Nam Á không có. Thứ hai là lực lượng lao động dồi dào, cần cù và chịu khó. Thứ ba là cửa ngõ cảng biển tương đối thuận lợi để giao thương với các nước. Có thể khẳng định VN đủ sức trở thành trung tâm cung ứng nông sản một số mặt hàng trên thế giới”, ông Hải nhấn mạnh.

Có 4 năm sống ở Mỹ, ông Hải cho biết chuyên ăn chuối của Brazil. So với loại chuối già của VN, chuối VN có mùi thơm, dẻo, ngọt thanh và hình thức tự nhiên hơn chuối Brazil. Thái Lan nổi tiếng trái cây được lai tạo các loại giống có hình thức đẹp, vị ngọt lừ, sản lượng lớn nhưng về mùi thơm, sản phẩm organic… sầu riêng, xoài Thái Lan “thua đứt” sản phẩm cùng loại của VN.

Năm 2018, số liệu từ Bộ NN-PTNT cho thấy xuất khẩu nông sản Việt đạt xấp xỉ 42 tỉ USD. Từ tháng 1 - 9.2019, dù các thị trường xuất khẩu nông sản chính liên tục dựng rào cản kỹ thuật, nhưng kim ngạch cả nước vẫn đạt trên 30 tỉ USD. Kế hoạch cả năm 2019 đạt khoảng 41 tỉ USD. Đã có 6 mặt hàng trái cây Việt được vào thị trường Mỹ gồm xoài, vú sữa, nhãn, vải, chôm chôm và thanh long.

Có một chi tiết mà người đứng đầu Olam VN trong bài báo trên thông tin là trong khi nông dân ở nước ngoài chỉ quan tâm đến giá cả thị trường trong nước, thì nông dân VN lại quan tâm đến thị trường quốc tế. Thậm chí còn muốn biết xu thế tại thị trường London (Anh).

Ông Đỗ Hà Nam tán thành nhận xét này và bổ sung: “Nhà nông Việt không hoàn toàn phụ thuộc vào giá cả của nhà thu mua mà nhìn vào giá thị trường để quyết định giữ hàng hay bán. Họ dò giá và trao đổi thông tin thị trường toàn cầu qua chiếc điện thoại thông minh vào mỗi sáng sớm hằng ngày”.

Tuy nhiên, điểm yếu của nông sản Việt ra thị trường toàn cầu, theo ông Trần Thanh Hải là không có vùng tập trung. “Chẳng hạn trái sầu riêng, kiếm đủ để chất nguyên container sản phẩm có đầy đủ chất lượng cung ứng cho hệ thống siêu thị đã là khó. Chúng ta chưa cạnh tranh được so với Thái Lan, Trung Quốc hay Ấn Độ do không có vùng trồng tập trung hàng ngàn héc ta. Thứ hai là nhất thiết phải có sàn giao dịch nông sản tại các thị trường lớn. Nơi đó, sẽ là trung tâm luân chuyển hàng hóa, giao dịch ngay và có hàng ngay, cung ứng đều đặn không phân biệt trái mùa…”.

Nông nghiệp Việt muốn dẫn đầu châu Á bền vững và tăng tốc trong vị trí xuất khẩu nông sản toàn cầu cần tổ chức lại sản xuất. Không có chuyện trái cây trái mùa, phải nghiên cứu có sản phẩm đó bán cho thị trường quanh năm. Họ cần gì, ta bán cái đó, không phải bán cái mình có. Ông Trần Thanh Hải