Vinh danh di sản và khai hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam năm 2025

Tối 19.3, tại TP.Châu Đốc, Bộ VH-TT-DL phối hợp với UBND tỉnh An Giang long trọng tổ chức lễ đón bằng của UNESCO ghi danh di sản văn hóa phi vật thể “Lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam” vào danh sách di sản phi vật thể đại diện của nhân loại. Đồng thời, khai hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam năm 2025.

ẢNH: TRẦN NGỌC

Tham dự buổi lễ có Phó thủ tướng Mai Văn Chính, nguyên Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cùng nhiều lãnh đạo Đảng, Nhà nước, lãnh đạo một số bộ ngành; các tỉnh, thành khu vực ĐBSCL và hơn 2.000 người dân tỉnh An Giang.

UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại

Theo UBND tỉnh An Giang, bà Chúa Xứ là nhân vật tâm linh, huyền bí. Truyền thuyết về bà Chúa Xứ núi Sam có nhiều dị bản, trong đó phổ biến nhất là tượng Bà ở gần đỉnh núi Sam, dân làng với lòng tín ngưỡng đã huy động hàng trăm người đưa tượng xuống núi để phụng thờ và gìn giữ, nhưng không lay chuyển được tượng.

ẢNH: TRẦN NGỌC

Khi đó có một phụ nữ mách cho dân làng biết muốn đem tượng bà xuống núi chỉ cần 9 cô gái đồng trinh lên di tượng là được. Quả nhiên, khi các cô gái đến khiêng thì tượng bà Chúa Xứ trở nên nhẹ nhàng và di chuyển dễ dàng. Đến chỗ miếu bà tọa lạc hiện nay, tượng bà bỗng nặng trịch, không nhấc lên được nữa. Dân làng nghĩ rằng bà muốn ngự tại đây nên lập miếu thờ. Hôm đó là ngày 25.4 âm lịch và dân làng lấy ngày này làm lễ vía bà.

ẢNH: TRẦN NGỌC

Hơn 2 thế kỷ trước, miếu Chúa Xứ Thánh Mẫu rất thô sơ, do một Thủ Từ hằng ngày hương khói. Hằng năm, các hương chức trong làng đảm nhiệm việc cúng lễ. Sau nhiều lần trùng tu, miếu Bà ngày càng khang trang. Dần dần, lễ Vía bà thu hút đông đảo nhân dân đến chiêm bái và trở thành ngày hội lớn, mang đậm nét văn hóa của cư dân đất phương nam. 

Lễ hội Vía Chúa Xứ Thánh Mẫu được tổ chức từ ngày 23 đến ngày 27.4 âm lịch hằng năm, thể hiện bản sắc, sự kế tục của cộng đồng người Kinh trong tiến trình giao lưu tiếp biến văn hóa với người Chăm, Hoa và Khmer tại An Giang.

ẢNH: TRẦN NGỌC

Năm 2001, lễ hội này được Bộ VH-TT-DL chọn là một trong những lễ hội tiêu biểu để tổ chức lễ hội du lịch quốc gia. Đến năm 2014, lễ hội được ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. 

Đến năm 2022, hồ sơ Lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam An Giang được Chính phủ đồng ý đệ trình UNESCO xem xét công nhận. Đến ngày 4.12.2024, lễ hội chính thức được UNESCO ghi danh vào danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

ẢNH: TRẦN NGỌC

Đây là di sản văn hóa phi vật thể thứ 16 của Việt Nam và là di sản văn hóa phi vật thể thứ 2 ở  Nam bộ (cùng với nghệ thuật đờn ca tài tử) được UNESCO ghi danh. Tại ĐBSCL, đây là lễ hội truyền thống đầu tiên được đón nhận vinh dự này, góp phần khẳng định sự đa dạng, giá trị, bản sắc của văn hóa Việt Nam trong bức tranh văn hóa chung của nhân loại.

ẢNH: TRẦN NGỌC

Phát biểu tại buổi lễ, ông Lê Hồng Quang, Bí thư Tỉnh ủy An Giang, cho biết tỉnh sẽ tiếp tục thực hiện tốt các chính sách bảo vệ di sản theo đúng cam kết với UNESCO, đảm bảo tính nguyên bản của hệ thống các nghi lễ, hạn chế thương mại hóa, giữ gìn cảnh quan thiên nhiên khu vực núi Sam; đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, nâng cao nhận thức của toàn xã hội, đặc biệt là thế hệ trẻ đối với việc bảo vệ và phát huy giá trị di sản; khai thác tốt tiềm năng, giá trị di sản theo hướng bền vững, gắn liền với bảo vệ môi trường, giữ gìn không gian văn hóa gốc, để mỗi du khách khi đến với lễ hội không chỉ được trải nghiệm một không gian tâm linh đặc biệt mà còn cảm nhận được văn hóa Nam bộ phong phú, đa dạng, giàu bản sắc.

Giữ gìn và phát huy giá trị di sản Lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam

Ông Jonathan Baker, Trưởng đại diện UNESCO Việt Nam, gửi lời chúc mừng chân thành nhất đến tất cả những người đã góp phần vào thành tựu này. Ông "mong rằng Lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam sẽ tiếp tục tỏa sáng, mang lại những giá trị tinh thần vô giá, niềm tự hào về văn hóa và cảm thức gắn bó gắn bó sâu sắc cho các thế hệ hiện tại và tương lai".

ẢNH: TRẦN NGỌC

Phát biểu tại buổi lễ, Phó thủ tướng Mai Văn Chính đề nghị Đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh An Giang cùng các bộ, ngành bảo vệ không gian văn hóa của di sản, đảm bảo sự hài hòa giữa bảo tồn và phát triển, giữ gìn cảnh quan linh thiêng của núi Sam; gìn giữ nghi lễ truyền thống, đảm bảo tính nguyên bản, trang nghiêm, để thế hệ sau tiếp nối và cảm nhận được giá trị linh thiêng của lễ hội;  nâng cao nhận thức cộng đồng về giá trị di sản thông qua giáo dục, tuyên truyền, để mỗi người dân và du khách tham gia lễ hội đều hiểu và trân trọng bản sắc văn hóa đặc sắc này; đồng thời, phát triển du lịch văn hóa theo hướng bền vững, chuyên nghiệp, thân thiện, xây dựng hệ thống hạ tầng đồng bộ, bảo vệ môi trường và gìn giữ cảnh quan của di sản; đẩy mạnh quảng bá hình ảnh di sản, để mỗi người dân trở thành một đại sứ văn hóa, lan tỏa giá trị và quảng bá lễ hội ra thế giới, đặc biệt trên các nền tảng số.

ẢNH: TRẦN NGỌC

Tại buổi lễ, ông Hoàng Đạo Cương, Thứ trưởng Bộ VH-TT-DL, đã công bố chương trình hành động quốc gia về cam kết bảo vệ và phát huy giá trị di sản lễ hội Vía bà Chúa Xứ núi Sam nhằm cụ thể hóa các hành động, cũng như định hướng các hoạt động bảo tồn và phát huy những giá trị về di sản bền vững trong thời gian tới. Qua đó, ông Thái Công Nô, Hội Quý tế, Ban Quản trị Lăng Miếu Núi Sam đại diện nhân dân tỉnh An Giang cam kết sẽ cùng với các cấp chính quyền, tiếp tục giữ gìn, phát huy giá trị di sản.