Vụ án 6 cựu chiến binh 'hủy hoại rừng' ở Đắk Nông: 9 'điểm mờ' phải được làm rõ

Phát dọn để trồng cây keo gây quỹ

Cuối tháng 12.2022, Viện KSND TP.Gia Nghĩa (Đắk Nông) đã ban hành cáo trạng, truy tố để TAND TP.Gia Nghĩa xét xử sơ thẩm (lần 3) 6 cựu chiến binh về tội hủy hoại rừng theo khoản 1, điều 189 bộ luật Hình sự 1999 (có khung hình phạt cao nhất đến 5 năm tù). 6 cựu chiến binh gồm: Đỗ Mạnh Hùng (61 tuổi), Ngân Xuân Dũng (63 tuổi), Vũ Tất Đắc (70 tuổi), Hoàng Văn Sằn (66 tuổi), Nguyễn Nam Thái (56 tuổi) và Cao Minh Điến (55 tuổi) thuộc Chi hội Cựu chiến binh thôn 6, xã Trường Xuân, H.Đắk Song (Đắk Nông).

Cựu chiến binh Ngân Xuân Dũng (trái) và Cao Minh Điến là bị can trong vụ án tại hiện trường vào năm 2022

Nhật Tiến

Theo cáo trạng, cuối năm 2014, Chi hội Cựu chiến binh thôn 6 họp tổng kết năm, ông Đỗ Mạnh Hùng được bầu làm Chi hội trưởng. Ông Hùng gửi đơn đến Hội Cựu chiến binh xã Trường Xuân đề nghị Hội kiến nghị cấp có thẩm quyền giao diện tích đất rừng cho Chi hội để quản lý, phát dọn trồng cây keo gây quỹ. Tuy nhiên, do UBND xã Trường Xuân không có thẩm quyền nên không giao.

Tại cuộc họp đầu năm 2015, ông Hùng đưa ra ý kiến Chi hội sẽ phát dọn phần diện tích đất rừng tại lô 3, lô 6, khoảnh 1, tiểu khu 1710 (nằm trên địa bàn xã Quảng Thành, TX.Gia Nghĩa) để trồng cây keo gây quỹ hoạt động. Tất cả các hội viên đồng ý.

Trong 2 ngày của tháng 1.2015 và 2 ngày của tháng 4.2015, các hội viên của Chi hội đã chặt những cây bụi, dây leo, cây gỗ có đường kính từ 10 cm trở xuống và gom lại thành từng đống chờ khô sẽ đốt. Đây là đất rừng, do UBND tỉnh Đắk Nông giao cho Công ty TNHH MTV Gia Nghĩa (Xí nghiệp Lâm nghiệp Nghĩa Tín) quản lý vào năm 2008.

Vào tháng 3.2015, Hạt Kiểm lâm TX.Gia Nghĩa kiểm tra, phát hiện và lập biên bản vi phạm hành chính, ghi nhận có đám rừng bị phá, cây ngã đổ ngổn ngang, hiện trường bị đốt cháy nham nhở. Do đó, cơ quan này chuyển hồ sơ đến Cơ quan CSĐT Công an TX.Gia Nghĩa.

Tại kết luận giám định ngày 24.4.2015 của giám định viên tư pháp Huỳnh Văn Triệu (thuộc Hạt Kiểm lâm TX.Gia Nghĩa), rừng bị hủy hoại 0,98 ha, là rừng sản xuất, thiệt hại hơn 53 triệu đồng.

Ngoài 6 bị can trên bị truy tố, còn có ông Đoàn Xuân Trường, bị khởi tố tội hủy hoại rừng nhưng đã qua đời năm 2017 nên TAND TX.Gia Nghĩa đình chỉ vụ án đối với ông này.

Trong vụ án này, còn có 11 hội viên của Chi hội Cựu chiến binh thôn 6 tham gia. Tuy nhiên, mức độ tham gia của 11 người này là không đáng kể: “Do đều là hội viên của Chi hội cựu chiến binh, nên khi Chi hội kêu gọi phát rừng lấy đất trồng cây keo gây quỹ hoạt động, thì những người này tham gia chứ không ai có mục đích tư lợi cá nhân”. Vì vậy, 11 người này không bị truy cứu trách nhiệm hình sự mà chỉ bị xử lý hành chính.

Giám đốc thẩm: Chưa đủ căn cứ kết tội

Trước đó, cả 2 lần xét xử sơ thẩm, TAND TX.Gia Nghĩa (nay là TP.Gia Nghĩa) tuyên phạt 6 bị cáo với mức án từ 6 - 7 tháng tù. Các bị cáo đồng loạt kháng cáo kêu oan. Xét xử phúc thẩm lần 1, TAND tỉnh Đắk Nông hủy bản án sơ thẩm. Cuối năm 2017, TAND tỉnh Đắk Nông xét xử phúc thẩm (lần 2), bác kháng cáo kêu oan, tuyên y án sơ thẩm.

Chấp hành xong hình phạt, ra tù, 6 cựu chiến binh tiếp tục gửi đơn kêu oan khắp nơi. Ba năm sau, vào tháng 3.2020, bản án của TAND tỉnh Đắk Nông bị Chánh án TAND cấp cao tại TP.HCM kháng nghị giám đốc thẩm.

Ngay sau đó, Ủy ban thẩm phán TAND cấp cao tại TP.HCM nêu ra 9 vấn đề cho thấy chưa đủ căn cứ buộc tội các bị cáo, để chấp nhận kháng nghị của Chánh án, tuyên hủy cả 2 bản án kết tội các bị cáo để điều tra lại, vì các lý do sau.

Thứ nhất, cả 2 cấp tòa sơ thẩm và phúc thẩm xác định nguyên đơn dân sự là UBND TX.Gia Nghĩa đều chưa có cơ sở pháp lý.

Thứ 2, theo bảng kê diện tích các tiểu khu đất rừng đính kèm giấy chứng nhận quyền sử dụng diện tích đất không thể hiện rõ loại đất theo lô cụ thể.

Thứ 3, các bị cáo thừa nhận có chặt, phá vào 2 ngày của tháng 1.2015 và 2 ngày của tháng 4.2015. Tuy nhiên, theo các bị cáo, hiện trạng đã bị chặt phá, đốt cháy trước đó. Các bị cáo chỉ chặt, dọn dẹp rừng những cây nhỏ, cây dây leo để trồng cây gây quỹ.

Thứ 4, cơ quan tố tụng chưa điều tra xác minh diện tích nơi xảy ra vụ án là đất rừng tự nhiên sản xuất, đất nông nghiệp hay đất trống. Nơi xảy ra vụ án, cơ quan tố tụng xác định là rừng nhưng tại sao xung quanh không phải là rừng. Hồ sơ vụ án không có tài liệu, chứng cứ nào để chứng minh nơi xảy ra vụ án là rừng, chủng loại rừng theo Nghị định 23, Quyết định 186 năm 2006 của Thủ tướng, và Thông tư 34 năm 2009 của Bộ NN-PTNT. Bởi từ đó mới có cơ sở xác định hành vi các bị cáo có cấu thành tội phạm hay không.

Thứ 5, theo giải thích của Hạt Kiểm lâm TX.Gia Nghĩa thì việc kiểm tra hiện trường, đo đạc thực hiện không đúng yêu cầu kỹ thuật, nên kết quả đo đạc không có giá trị pháp lý.

Thứ 6, kết luận giám định ngày 24.4.2015 và 14.7.2016 đều do ông Huỳnh Văn Triệu ký với tư cách giám định viên tư pháp. Việc giám định lại diện tích rừng bị thiệt hại do cùng một người ký là trái với điều 34 luật Giám định tư pháp 2013.

Xác định diện tích rừng bị hủy hoại không được giám định viên có chuyên môn giám định mà căn cứ vào biên bản xác minh hiện trường không có giá trị pháp lý nên kết luận giám định ngày 14.7.2016 cũng không có giá trị pháp lý. Các cơ quan tố tụng căn cứ vào kết luận trên để điều tra, truy tố, xét xử 6 bị cáo là vi phạm nghiêm trọng thủ tục tố tụng.

Thứ 7, theo điều 189 bộ luật Hình sự 1999, Thông tư liên tịch số 19 và điều 20 Nghị định 157, phải hủy hoại trên 5.000 m² (đối với rừng sản xuất) mới bị truy cứu trách nhiệm hình sự.

Cơ quan CSĐT xác định các bị cáo chặt, phá rừng trong 4 ngày, trong đó có 2 ngày của tháng 1.2015 là 4.000 m². Theo văn bản tháng 3.2015 của Chi cục Kiểm lâm tỉnh Đắk Nông thì rừng lại bị thiệt hại 100%. Như vậy, trong 2 ngày của tháng 1.2015 rừng đã bị hủy hoại hoàn toàn.

Cựu chiến binh Nguyễn Nam Thái

NGÂN NGA

Cơ quan CSĐT không chứng minh được diện tích rừng vẫn chưa bị thiệt hại 100% mà chỉ dựa vào lời giải thích của ông Nguyễn Thanh Tùng (cán bộ Hạt Kiểm lâm TX.Gia Nghĩa) để xác định các bị cáo tiếp tục phá rừng trong 2 ngày của tháng 4.2015 là không đủ cơ sở.

Thứ 8, các cơ quan tố tụng xác định các bị cáo thực hiện hủy hoại rừng với mức thiệt hại 100% trên lời khai của ông Tùng mà không dựa trên thực tế trước khi xảy ra vụ án, hiện trạng rừng có độ che phủ như thế nào, còn lại bao nhiêu %. Để từ đó xác định lỗi của các bị cáo gây ra thiệt hại về rừng.

Do đó, chỉ xác định thiệt hại trên hiện trạng cuối cùng là không khách quan, không định lượng và không đánh giá được tính chất, mức độ nguy hiểm của hành vi phạm tội.

Thứ 9, Hạt Kiểm lâm TX.Gia Nghĩa không dựa vào mức độ thiệt hại thực tế về số lượng, khối lượng cây rừng bị chặt hạ mà lại dựa vào tiêu chí xác định rừng là không phù hợp với quy định. Cấp sơ thẩm và phúc thẩm xác định thiệt hại dựa trên trữ lượng gỗ bình quân/ha cũng không chính xác, không khách quan và không định lượng được hành vi phạm tội.