Vũ trụ ảo metaverse liệu có cần blockchain?

Metaverse có nhất thiết xây dựng trên blockchain?

Bài viết của tác giả Arunkumar Krishnakumar trên CoinTelegraph nêu quan điểm rằng đáp án cho câu hỏi trên phụ thuộc vào cách chúng ta định nghĩa metaverse. Có người cho rằng metaverse là thế giới cho phép người dùng đắm chìm vào các trải nghiệm thực tế ảo (VR), vậy nên chỉ cần bộ kính VR chứ chưa cần đến blockchain.

Chụp màn hình

Điều này không sai nhưng chưa phải định nghĩa đầy đủ nhất về metaverse. Các chuyên gia kỳ vọng metaverse không chỉ dừng lại ở thế giới ảo mà sẽ là internet thế hệ kế tiếp. Và để tạo nên internet thế hệ mới thì cần sự hỗ trợ của rất nhiều công nghệ khác ngoài VR.

Tại sao lại phải tiến đến internet thế hệ mới?

Tác giả trên CoinTelegraph cho rằng internet hiện tại vẫn còn nhiều bất cập khi người dùng không được nắm quyền kiểm soát dữ liệu, những người sáng tạo nội dung gặp bất lợi khi tham gia các ứng dụng như Google, Facebook, Instagram, Amazon. Những ứng dụng này kiếm tiền từ dữ liệu và nội dung mà người dùng tạo ra, đổi lại người dùng chỉ nhận được một phần lợi nhuận rất nhỏ. Trong khi đó, các ứng dụng đem lại hàng nghìn tỉ USD cho các "ông lớn" tạo ra chúng.

Mặc dù internet đầy rẫy nội dung miễn phí nhưng những người tạo ra nội dung lại không được trả công xứng đáng với thành quả của họ. Internet hiện tại coi dữ liệu người dùng là tài sản hiển nhiên, không cho họ quyền kiểm soát dữ liệu. Chẳng hạn, chúng ta không thể chuyển dữ liệu từ Facebook qua Twitter khi đổi mạng xã hội. Do đó, internet tương lai được kỳ vọng sẽ cải thiện những bất cập này.

Blockchain tham gia thế nào vào internet thế hệ mới?

Internet xử lý hàng triệu giao dịch dữ liệu mỗi giây, còn blockchain chỉ mới ở giai đoạn sơ khai, còn nhiều hạn chế về khả năng mở rộng, tốc độ xử lý dữ liệu. Thế nhưng, blockchain được kỳ vọng không chỉ đóng vai trò là cơ sở hạ tầng cho internet tương lai mà sẽ đem đến các giá trị về kinh tế để giải quyết các thách thức của internet hiện tại.

Dựa trên blockchain, metaverse sẽ có thể thiết lập một nền kinh tế token (tokenomics), khi đó, người quản trị một cộng đồng, một mạng xã hội... sẽ nắm giữ các token quản trị, còn người dùng tham gia tích cực vào hệ sinh thái metaverse có thể sở hữu các token tiện ích (utility token). Họ có được các token này bằng cách chơi game trên metaverse, hoặc đóng góp qua việc tạo nội dung, chẳng hạn một bức tranh, một ứng dụng hay những bài viết có giá trị.

Chụp màn hình

Nhìn chung, metaverse cho phép người tham gia kiếm tiền bằng cách đóng góp vào nền tảng, tạo ra giá trị. Khi những người này muốn chuyển sang một hệ sinh thái khác, họ có thể mang toàn bộ danh sách bạn và dữ liệu của mình sang "nhà mới". Nguyên tắc là người dùng, chứ không phải nền tảng, sẽ sở hữu dữ liệu cá nhân.

Một điểm đặc biệt khác của metaverse chính là NFT (token không thể thay thế). Khi nạp tiền mua vật phẩm trong các game Web2, người chơi chỉ đem lại lợi nhuận cho hãng game, họ không sở hữu vật phẩm ấy ngoài đời, và điều này sẽ thay đổi nhờ blockchain. Nếu vật phẩm trong game được lưu trên blockchain dưới dạng NFT, các game thủ có thể xem vật phẩm là tài sản và tự do mua bán trên metaverse.

Thách thức của blockchain khi ứng dụng vào metaverse

Tuy có nhiều lợi ích nhưng không thể phủ nhận blockchain đang ở giai đoạn sơ khai, chưa vượt qua những thách thức về khả năng mở rộng mạng lưới, khả năng tương tác giữa các blockchain cũng như các vấn đề bảo mật.

Ngay cả blockchain phổ biến nhất thế giới cũng chỉ xử lý được 50.000 giao dịch/giây, trong khi internet phải xử lý đến hàng triệu dữ liệu trên giây, bao gồm các email, bài đăng, tin nhắn, tìm kiếm trên Google...

Ngoài những vấn đề về kỹ thuật, việc xây dựng một mô hình kinh tế bền vững cho metaverse cũng không hề dễ dàng. Mặc dù GameFi với những trò chơi hái ra tiền đang được xem là một mô hình tăng trưởng hiệu quả nhưng nó vẫn chưa thực sự bền vững. Dù vậy, những mô hình kinh tế cho metaverse vẫn đang được thử nghiệm liên tục và cần thêm nhiều chu kỳ nữa để xác định mô hình nào là phù hợp.

Chụp màn hình

Bên cạnh đó, trải nghiệm người dùng trong metaverse cũng là vấn đề được nhiều người quan tâm. Phải có các thiết bị VR và những phần cứng Web3 đủ mạnh để mọi người có thể tham gia vào metaverse mà không gặp các vấn đề như nghẽn mạng, đường truyền yếu, hình ảnh không đồng bộ...

Blockchain đã sẵn sàng tham gia hành trình metaverse chưa?

Về lý thuyết, một metaverse lý tưởng nên hoạt động dựa trên blockchain, vừa khuyến khích người dùng sáng tạo nội dung và kiếm lợi nhuận, vừa đem đến cho họ trải nghiệm thực tế ảo chân thật nhất.

Chụp màn hình

Dù vậy, có những trở ngại cần vượt qua trước khi có thể tạo metaverse với cơ sở hạ tầng là công nghệ blockchain. Tác giả CoinTelegraph đề xuất hướng tiếp cận khả thi trong thời điểm hiện tại là chỉ đưa blockchain tham gia một phần vào metaverse, cụ thể là hỗ trợ tạo giá trị về mặt kinh tế, còn các yếu tố trải nghiệm người dùng, khả năng mở rộng vẫn phải dựa vào các công nghệ có sẵn của Web2 - internet như ta biết hiện tại. Một metaverse được lưu trữ hoàn toàn trên blockchain (on-chain: trên chuỗi) với khả năng mở rộng hoàn thiện (scalability) hầu như là chuyện không tưởng, vẫn còn chờ các phát kiến trong tương lai.