Xứ sở cây thuốc quý: Bí ẩn nấm lim xanh

Cây lim xanh chết mục trong rừng sâu chưa hẳn đã là thứ bỏ đi, bởi tạo hóa khéo ban tặng cho con người loài linh thảo mọc ký sinh dưới dạng nấm, nằm ẩn khuất trong các cánh rừng nguyên sinh xứ Quảng...

“Săn” nấm quý

Đào Duy Linh, 28 tuổi, giám đốc một công ty đóng tại TP.Tam Kỳ, Quảng Nam đã có những chuyến trực tiếp đi hái nấm lim xanh (một dòng linh chi đặc hữu) ở các cánh rừng giáp ranh giữa 2 huyện Đại Lộc - Nam Giang cho biết: “Việc tìm thấy nấm lim xanh cũng không quá khó, vì chỉ loại đó mọc dưới những thân hay gốc cây lim đã chết. Loại nấm này cũng mọc quanh năm, nên không có nguy cơ tận diệt”.

Ở H.Tiên Phước, hiện có nhiều nhóm chuyên vào rừng sâu hái nấm để bán lại cho các đại lý ngoài thị trấn Tiên Kỳ. Nhưng để có thứ nấm tự nhiên chất lượng, các nhóm hái nấm giờ phải lội vào sâu trong rừng.

Giá nấm lim xanh trên thị trường không hề rẻ, ngoài dược tính đặc biệt còn có lý do nguồn hàng ngày càng khan hiếm. Những cánh rừng nguyên sinh ở Quảng Nam là một trong số ít nơi tìm thấy nấm lim xanh, cùng với các khu vực khác ở Tây nguyên và Nam Lào. Ở Quảng Nam có nhiều đội chuyên đi “săn” nấm. Họ là những người có nhiều kinh nghiệm đi rừng làm gỗ, thu hái nấm lim tận sâu trong các khu rừng giáp Lào từ Tiên Phước (Quảng Nam) đến Hà Tĩnh...

Một số công dụng chữa bệnh dựa theo tài liệu khoa học và kinh nghiệm dân gian, nấm lim xanh tác dụng hỗ trợ điều trị, điều trị ngăn ngừa có: ung thư, xơ gan, gan nhiễm mỡ; phì đại tiền liệt tuyến; phục hồi tai biến mạch máu não sau đột quỵ; chữa bệnh gout (gút); viêm khớp, đau nhức khớp; tiểu đường; dạ dày, đại tràng... Nhóm tác dụng phục hồi, tăng cường chức năng có: giải độc gan; tăng cường sinh lực; giảm mỡ máu, giảm cao huyết áp, giảm mỡ thừa; thanh lọc cơ thể...

Linh dược?

Nấm lim xanh (linh chi) được biết đến từ rất sớm, sách Thần Nông bản thảo kinh - một dược điển cổ của Trung Hoa - đã từng xếp nấm này vào hạng vương dược, tức nhóm thuốc chữa bệnh, kiện thể ích thọ chuyên dùng cho vua chúa.

Ở VN, lương y Hải Thượng Lãn Ông Lê Hữu Trác và nhà bác học Lê Quý Đôn cũng nhiều lần đề cập dược năng kỳ diệu của loại nấm quý hiếm này. Tuy nhiên, việc tìm kiếm và nhận diện nấm lim xanh ở Quảng Nam có phần muộn màng hơn, đến năm 2008 mới được phát hiện nhiều trong rừng tự nhiên.

Tháng 10.2010, Viện Dược liệu (Bộ Y tế) đã mua 3kg nấm linh chi mọc tự nhiên do người dân thu hái tại xã Tiên Hiệp (H.Tiên Phước) để xác định tên khoa học, nghiên cứu độc tính, các tác dụng sinh học và thành phần hóa học...

Dù hiện tại vẫn còn có rất nhiều tranh cãi của các nhà khoa học về phân loại của loài nấm này, nhưng có ít nhất 2 thứ (dưới loài) trong số 3kg nấm linh chi mà Viện Dược liệu thu mua được đều thuộc họ Ganoderma lucidum. Từ đó, GS-TSKH Trịnh Tam Kiệt (Khoa Công nghệ sinh học, ĐH Quốc gia Hà Nội) cho biết có thể sử dụng nấm linh chi này theo y học cổ truyền mà không lo về độc hại, độc tính của nấm.

TSKH Nguyễn Minh Khởi (Viện trưởng Viện Dược liệu) trong văn bản số 08/VDL-QLKHĐT gửi Sở Y tế Quảng Nam cũng nêu rõ quan điểm về cách sử dụng: Có thể khuyến nghị người dân dùng loài nấm này theo hướng dẫn đã có trong các tài liệu chính thống về dược liệu, như cuốn “Những cây thuốc và vị thuốc VN” (của GS-TS Đỗ Tất Lợi), “Cây thuốc và động vật làm thuốc ở VN” (Viện Dược liệu). 

Đáng chú ý, Viện Dược liệu cũng không quên nhắc nhở về các tác dụng chữa bệnh khác do người dân đồn thổi “cần phải có các nghiên cứu khoa học chứng minh mới có thể kết luận được”.

Mặc dù vậy, sự hiện diện với số lượng lớn, chưa kể một số hàm lượng được đánh giá là cao hơn nấm cùng loại tìm thấy ở các khu vực khác đã nâng tầm nấm lim xanh xứ Quảng.